So sánh tràng giang và chiều tối

So sánh hình ảnh bóng chiều trong bài bác thơ Chiều tối tp hcm và khổ cuối bài bác thơ Tràng Giang Huy Cận.

Một chút tia nắng lờ mờ chiều tối còn vương lại trên nền cảnh của thời gian. Xưa nay xúc cảm về chiều tối được một trong những thi luôn thể hiện rất rõ ràng qua tranh ảnh tâm cảnh. Giờ chiều trên hành trình dài chuyển lao của hcm trong bài bác thơ “Chiều tối” và giờ chiều đứng mặt dòng sông Hồng của Huy Cận trong bài bác thơ “Tràng giang”, thân hai đơn vị thơ làm việc hai yếu tố hoàn cảnh khác nhau nhưng ngoài ra ở giữa họ tất cả sự chạm mặt gỡ về cảm xúc của chủ thể trữ tình.

Bài thơ “Chiều tối” của hcm được chế tạo theo thể thơ Đường chế độ thất ngôn tứ tuyệt. Chính vì vậy nó có đậm phong vị Đường thi ở bút pháp thẩm mỹ và nghệ thuật lấy cảnh nhằm ngụ tình, lấy đụng tả tĩnh, mang ít gợi nhiều. Nhưng bài bác thơ còn được sáng sủa tác vì chưng người đồng chí cộng sản: hồ nước Chí Minh, nên ở bên cạnh phong vị cổ xưa nó còn là một bài thơ hiện tại đại. Chất văn minh được thể hiện ở sự vận chuyển của mẫu thơ, tốt nhất là tấm lòng bốn tưởng của thi nhân: yêu thiên nhiên, yêu bé người, tinh thần sáng sủa của bác dù sinh hoạt bất kì hoàn cảnh nào. Đó chính là chất thép lấp lánh lung linh trong thơ hồ nước Chí Minh.

Bài thơ được mở đầu bằng một bức tranh cảnh quan thiên nhiên với phong vị Đường thi:

Chim mỏi về rừng tìm vùng ngủChòm mây trôi nhẹ giữa tầng không.

Nhà thơ không trực tiếp nói về thời gian nhưng thời gian vẫn hiện tại về qua cảnh vật: Chim mỏi về rừng tìm vùng ngủ. Chim bay về tổ đúng là dấu hiệu của chiều tối, chiều muộn. Điều này ta thường trông thấy trong thơ ca như:

“Chim cất cánh về núi tối rồi”

(Ca dao)

“Chim hôm thoi thót về rừng”

(Truyện Kiều – Nguyễn Du)

“Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi”

(Chiều hôm nhớ đơn vị – Bà huyện Thanh Quan)

“Mây vẩn tầng không chim cất cánh đi”

(Đây mùa thu tới – Xuân Diệu

“Chim nghiêng cánh nhỏ:bóng chiều sa”

(Tràng giang – Huy Cận).

Thời gian còn hiện về qua: Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không. Hai chi tiết phác họa nhưng mà gợi lên cái hồn của cảnh vật, ngày tàn màn đêm buông xuống, chế tác vật dần chuyển sang trạng thái nghỉ ngơi.

Nếu hai câu thơ đầu cảnh thiết bị hiện ra giữa những nét phá cách phần nào mang ý nghĩa ước lệ truyền thống với chim muông, mây trời thì đến hai câu sau là cảnh sinh hoạt thân cận và ấm áp trên phương diện đất. Hiện nay ra tại chính giữa bài thơ lúc này là một thiếu phụ sơn buôn bản với các bước lao rượu cồn bên phòng bếp lửa gia đình. Một hóa học thơ khác, một tương đối thở trữ tình khác tạo nên vẻ đẹp nhất của buổi chiều thêm hợp lý phong phú, tạo cho bài thơ thêm dáng vẻ hiện đại hơn. Đất trời đã vào đêm, bóng buổi tối ken dày muôn nơi. Thời gian được vận chuyển theo cánh chim cùng làn mây, theo phần đa vòng chuyển phiên của cối xay ngô, cù mãi ma bao túc – bao túc ma hoàn, và đến khi cối xay ngô tạm dừng thì “lô dĩ hồng” – lò than vẫn rực hồng.

Thực ra mẫu lò lửa ấy không hẳn đúng thời gian đó mới chiếu sáng lên. Nó vẫn đỏ lên rồi, nhưng phải đến lúc ánh trời tắt hẳn, núi rừng mù mịt thì tự nhiên con bạn ta chỉ thấy được ở khu vực đây tất cả ánh lửa. Và chính vì như thế lúc xay ngô xong, trời về tối hẳn cần mới nhìn thấy nó rực hồng lên. Hình hình ảnh cô gái hiện ra bên bếp lò lửa đỏ mang đến với bên thơ một bí quyết tự nhiên như thế thôi. Với như thế, vào nguyên tác bác bỏ không cần sử dụng chữ “tối” vậy nhưng ta vẫn nhận ra trời đã tối. Bác bỏ dùng chiếc sáng để nói mẫu tối.

Bếp lửa của cô nàng xay ngô đang hồng lên nghĩa là buổi chiều êm ả đã hoàn thành để lao vào đêm tối. Nhưng chưa hẳn là đêm tối lạnh mát âm u như cảm nhận của người xưa mà là một trong đêm tối ấm áp sáng bừng rực lửa.

Trong bài bác thơ “Tràng giang” của Huy Cận, có một nỗi bi thiết như dồn nén thấm đậm đà vào cảnh vật và lan xa muôn vàn bé sóng, tốt nhất là tứ câu kết của bài xích thơ:

“Lớp lớp mây cao đùn núi bạcChim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều saLòng quê dợn dợn vời nhỏ nướcKhông sương hoàng hôn cũng ghi nhớ nhà”.

Bao quấn cả bài bác thơ là một không khí nghệ thuật bao la, thật đẹp và cũng thật buồn. Có sóng gợn tràng giang bi tráng điệp điệp. Gồm lơ thơ cồn bé dại gió đìu hiu. Có lặng lẽ âm thầm bờ xanh tiếp bãi vàng… và trước mắt công ty thơ là 1 khung cảnh bao la, vắng vẻ vẻ: Sông dài, trời rộng, bến cô liêu.

Khổ cuối kể đến hoàng hôn bên trên tràng giang. Một chiếc nhìn xa thẳm vợi. Trước mắt đơn vị thơ là những núi mây nhô lên, “đùn” lên “lớp lớp” màu trắng bạc. Cảnh quan thiên nhiên siêu tráng lệ. Khung trời chắc là xanh thẳm, hoặc tím thẫm trong chốc lát hoàng hôn đề nghị màu mây làm việc cuối chân trời new ánh lên màu bạc tình ấy. Giữa cái mênh mông mênh mộng bỗng lộ diện một cánh chim bé dại Cánh chim đang chở nặng trĩu bóng chiều, cất cánh vội vã. Trên loại nền tím sẫm, nhạt nhòa của láng chiều hôm, hiện lên phần đông núi bạc đãi mây cao với một con chim lạc đàn nghiêng cánh nhỏ. Hai nét vẽ ấy bảo hộ cho phần đông cảnh chiều hôm trong thâm tâm tưởng fan lữ thứ:

Ngàn mai gió cuốn chim cất cánh mỏiDặm liễu sương sa khách cách dồn.

(Chiều hôm nhớ công ty – Bà huyện Thanh Quan)

“Chim hôm thoi thót về rừngĐóa trà mi đang ngậm trăng nửa vành”.

(Truyện Kiều – Nguyễn Du)

Nghệ thuật tương phản thân cánh chim nghiêng nhỏ dại bé với mờ dần dần với núi mây bạc tình hùng vĩ, với trời đất mênh mông đã tạo nên cảnh khu đất trời và tràng giang thêm bát ngát hơn, xa vắng ngắt hơn, với cũng bi ai hơn.

Bốn liên kết mang ý vị cổ xưa rất đậm đà. Ý vị ấy, color ấy được biểu hiện ở hình ảnh nhà thơ 1 mình đứng một mình giữa thiên hà bao la, lặng lẽ cảm nhận mẫu vô cùng của không gian, thời gian đối với kiếp người hữu hạn. Một cánh chim, một núi mây bạc… cũng dẫn hồn ta đi về hầu như nẻo, đến với tất cả phía chân trời:

Lưng trời sóng rợn lòng sông thẳmMặt đất mây đùn quan ải xa.

(Thu hứng – Đỗ Phủ)

Ý vị cổ điển ấy lại được đánh đậm bằng một tứ thơ Đường:

Lòng quê dợn dợn vời con nướcKhông khói hoàng hôn cũng nhớ nhà.

Hơn mười hai ráng kỉ trước, trong bài xích thơ Hoàng hạc lâu, Thôi Hiệu đang viết:

Quê hương tạ thế bóng hoàng hônTrên sông sương sóng cho bi lụy lòng ai.

Huy Cận quan sát lên cao, rồi lại chú ý về phía xa theo tràng giang vời con nước, sống trên bên thơ đã phủ định: “Mênh mông không một chuyến đò ngang / Không ước gợi chút niềm thân mật” thì sống đây, ông lại nói: “Không sương hoàng hôn cũng lưu giữ nhà”. Nỗi buồn cô đơn và nỗi ghi nhớ quê tràn ngập tâm hồn khách hàng tha hương thơm trong buổi hoàng hôn, bên dòng sông đã mải miết trôi về tận phương như thế nào xa xôi.

Thơ Huy Cận hàm súc, cổ điển và ngấm đẫm màu sắc triết lí suy tưởng. Một hồn thơ bơ vơ, sầu óc ấy luôn hướng đến sự giao hòa giữa con tín đồ và chế tác vật trên một không khí mênh mông, vắng vẻ lặng. Phong cảnh trong Tràng giang đẹp mà lại buồn. Tình quê, lòng quê trong tứ câu kết thật vô cùng sâu sắc, thắm thiết. Đó là gần như vần thơ vĩnh cửu vương vấn lòng bạn trong mọi thời hạn và không gian.

Qua phan tích có thể nhận thấy hình ảnh buổi chiều trong bài “Chiều tối” của tp hcm và trong khổ cuối bài bác “Tràng giang” của Huy Cận có khá nhiều điểm tương đồng. Cả hai bài thơ đều dùng thi liệu truyền thống phương Đông: “cánh chim chiều”, “núi”, “mây” (chòm mây, núi, mây). Cảnh vật với nét đượm buồn, vắng ngắt lặng, cô đơn. Hai công ty thơ hầu hết mượn cảnh để biểu lộ tâm trạng (bút pháp tả cảnh ngụ tình) quánh sắc. Cảm hứng đều bi hùng vắng, cô đơn trước vạn vật thiên nhiên trong thời tự khắc của ngày tàn (có sự liên minh giữa vạn vật thiên nhiên và con người, cảnh và tình). Cả hai đều có tư hóa học nghệ sĩ trước những biến hóa cảm của thiên nhiên.

Tuy nhiên, giữa hai bài thơ cũng đều có những điểm khác biệt đáng chú ý. Nếu bài thơ “Tràng giang” diễn tả hình ảnh sông nước mênh mông, bé người bé dại bé trong cái bát ngát vô tận, “con nước” buồn, đơn độc và lẻ, không có hình tượng của cuộc sống (“không khói hoàng hôn”) thì ở bài bác thơ “Chiều tối”, cảnh chiều muộn bi quan vắng của thiên nhiên nơi núi rừng hẻo lánh; cảnh sinh hoạt nóng cúng, đầy sức sinh sống của con người bên xã núi cùng với ngọn lửa hồng rực sáng sủa trong lò. Cả bài xích thơ bao gồm sự vận động theo mạch cảm hứng đi từ bóng buổi tối đến ánh sáng. Sài gòn người buồn vì ghi nhớ nước, ghi nhớ đồng bào, đồng minh trong cảnh tù đày xa xứ còn Huy Cận ai oán vì nhớ nhà trong loại “tôi” bé nhỏ của thi nhân hữu tình khi đứng trước tràng giang mênh mang chưa kiếm được hướng đi mang lại đời mình. Huy Cận chỉ gồm buồn, với nỗi ảm đạm đó càng ngày sâu thăm thẳm khi không tìm thấy hình tượng của sự sống; còn hồ nước Chí Minh không những có bi quan mà còn có niềm vui khi tận mắt chứng kiến và hòa vào với niềm vui cuộc sống của bé người.

Với phần đông hình hình ảnh thơ giàu sức gợi tả, ngôn ngữ mang ý nghĩa cổ điển, bài xích thơ “Chiều tối” với “Tràng Giang” thể hiện sâu sắc tâm hồn của nhì nghệ sĩ: Một người là thi sĩ lãng mạn, một bạn là thi sĩ phương pháp mạng.